Niedobór witaminy D zaburza funkcję grasicy i tolerancję immunologiczną, wywołując choroby autoimmunologiczne poprzez umożliwienie samoreaktywnym limfocytom T ucieczki do krwiobiegu.
Witamina D wzmacnia zarówno wrodzoną, jak i adaptacyjną odporność, zwiększając ilość peptydów przeciwdrobnoustrojowych, hamując reakcje zapalne i promując regulatorowe limfocyty T, które utrzymują równowagę immunologiczną.
Oprócz funkcji odpornościowych, witamina D wspiera zdrowie mięśni, pomaga zapobiegać chorobom neurodegeneracyjnym i odgrywa rolę w procesach metabolicznych i wrażliwości na insulinę.
Optymalnym źródłem witaminy D jest światło słoneczne, ale ekspozycja na nie powinna być starannie kontrolowana, szczególnie w przypadku osób spożywających oleje z nasion, które utleniają się pod wpływem promieniowania UV.
Zaleca się regularne badanie poziomu witaminy D, przy czym optymalny poziom wynosi od 60 do 80 ng/ml. Suplementacja może być konieczna, gdy ekspozycja na światło słoneczne jest niewystarczająca.
Niedobór witaminy D komplikuje choroby autoimmunologiczne
Być może wiesz już, że witamina D jest niezbędna dla zdrowia kości, ale jej rola w zapobieganiu chorobom autoimmunologicznym zyskuje na znaczeniu. Najnowsze badania ujawniają, że brak witaminy D zaburza fundamenty układu odpornościowego, czyniąc go bardziej podatnym na choroby, w których organizm omyłkowo atakuje własne tkanki1.
Związek ten jest zakorzeniony w grasicy, małym, ale potężnym narządzie odpowiedzialnym za szkolenie komórek odpornościowych w zakresie odróżniania siebie od innych. Gdy sygnalizacja witaminy D jest zaburzona, grasica ulega przedwczesnemu starzeniu i nie jest w stanie prawidłowo kształcić limfocytów T, co prowadzi do załamania tolerancji immunologicznej. Utrzymanie odpowiedniego poziomu witaminy D wspiera zatem zdolność organizmu do zapobiegania i radzenia sobie z zaburzeniami autoimmunologicznymi.
Grasica jest poligonem układu odpornościowego
Grasica jest kluczowym organem w układzie odpornościowym, działającym jako poligon, na którym komórki T dojrzewają i uczą się odróżniać szkodliwych najeźdźców od własnych komórek organizmu. Proces ten, znany jako tolerancja centralna, jest niezbędny do zapobiegania chorobom autoimmunologicznym, w których układ odpornościowy błędnie atakuje zdrowe tkanki.
Grasica ułatwia ten proces, prezentując różne własne antygeny rozwijającym się limfocytom T za pośrednictwem wyspecjalizowanych komórek zwanych komórkami nabłonka rdzenia grasicy („mTEC”). Kluczowym graczem w tym procesie jest regulator autoimmunologiczny („Aire”), czynnik transkrypcyjny, który zapewnia, że mTEC prezentują szeroką gamę własnych antygenów. Jednakże, gdy sygnalizacja witaminy D jest osłabiona, co obserwuje się w przypadku niedoboru witaminy D, ekspresja Aire i tych autoantygenów zmniejsza się.
Zmniejszenie to utrudnia zdolność grasicy do eliminacji autoreaktywnych limfocytów T, umożliwiając im przedostanie się do krwiobiegu i atakowanie własnych narządów, zwiększając tym samym ryzyko chorób autoimmunologicznych.2
Jak niedobór witaminy D przyspiesza starzenie się grasicy
Wyobraź sobie swoją grasicę jako tętniący życiem warsztat, w którym komórki odpornościowe są skrupulatnie szkolone. Witamina D działa jak nadzorca w tym warsztacie, zapewniając, że procesy szkoleniowe przebiegają sprawnie. W badaniu opublikowanym w Science Advances zbadano wpływ niedoboru witaminy D na grasicę, wykorzystując myszy zmodyfikowane genetycznie tak, aby nie posiadały enzymu Cyp27b1, który jest niezbędny do produkcji aktywnej formy witaminy D.3
Myszy z niedoborem witaminy D wykazywały znacznie mniejsze grasice z wyraźną redukcją mTEC wykazujących ekspresję Aire. Niedobór prowadził do upośledzenia ekspresji antygenów ograniczonych tkankowo („TRA”), które są ważne dla uczenia komórek T autotolerancji. W rezultacie grasice tych myszy starzały się przedwcześnie, wykazując przyspieszoną inwolucję i zmniejszoną ekspresję czynników promujących długowieczność grasicy.4
To przedwczesne starzenie się nie tylko zmniejsza zdolność grasicy do wytwarzania nowych, prawidłowo funkcjonujących limfocytów T, ale także zagraża ogólnej integralności układu odpornościowego, utrudniając odpieranie ataków autoimmunologicznych.
Powiązanie poziomu witaminy D z ryzykiem chorób autoimmunologicznych
Związek między niedoborem witaminy D a chorobami autoimmunologicznymi wykracza poza myszy laboratoryjne – ma głębokie implikacje dla zdrowia ludzi. Choroby takie jak cukrzyca typu 1, stwardnienie rozsiane i reumatoidalne zapalenie stawów zostały epidemiologicznie powiązane z niskim poziomem witaminy D.
Wyniki badania dostarczają molekularnego wyjaśnienia tych powiązań: niewystarczająca ilość witaminy D upośledza zdolność grasicy do egzekwowania tolerancji immunologicznej poprzez zmniejszenie ekspresji Aire i transkrypcji genów TRA.5 To upośledzenie umożliwia samoreaktywnym limfocytom T ucieczkę do krwiobiegu, gdzie mogą atakować zdrowe tkanki. U osób z niedoborem witaminy D upośledzona tolerancja centralna zwiększa prawdopodobieństwo rozwoju chorób autoimmunologicznych.
Co więcej, badanie wykazało, że niedobór witaminy D nie tylko wpływa na komórkowość grasicy, ale także zmienia szlaki różnicowania komórek nabłonka grasicy, dodatkowo zwiększając ryzyko autoimmunizacji. Te spostrzeżenia podkreślają znaczenie utrzymania odpowiedniego poziomu witaminy D jako środka zapobiegawczego przed wystąpieniem i progresją chorób autoimmunologicznych.
Szersza immunomodulacyjna rola witaminy D
Poza funkcją zapobiegania chorobom autoimmunologicznym, witamina D odgrywa wieloaspektową rolę w regulacji zarówno wrodzonych, jak i adaptacyjnych odpowiedzi immunologicznych.6 Prawie wszystkie komórki odpornościowe, w tym limfocyty T, limfocyty B, makrofagi i komórki dendrytyczne, wyrażają receptor witaminy D („VDR”), podkreślając jej wszechobecny wpływ na funkcje odpornościowe.
Witamina D wzmacnia pierwszą linię obrony organizmu, zwiększając produkcję peptydów przeciwdrobnoustrojowych, takich jak katelicydyna i defensyny, które bezpośrednio atakują patogeny. Jednocześnie moduluje odporność adaptacyjną poprzez tłumienie prozapalnych odpowiedzi limfocytów T pomocniczych 1 („Th1”) i T pomocniczych 17 („Th17”), które są często związane z przewlekłymi stanami zapalnymi.
I odwrotnie, witamina D promuje regulatorowe limfocyty T („Treg”), które utrzymują tolerancję immunologiczną i zapobiegają nadmiernym reakcjom zapalnym. To podwójne działanie zapewnia zrównoważoną odpowiedź immunologiczną, zdolną do skutecznego zwalczania infekcji przy jednoczesnym minimalizowaniu ryzyka zaostrzeń autoimmunologicznych.
Utrzymując tę równowagę, odpowiedni poziom witaminy D wspiera ogólne zdrowie układu odpornościowego, co czyni ją kluczowym składnikiem odżywczym nie tylko dla integralności kości, ale także dla kompleksowej regulacji układu odpornościowego.
Witamina D i choroby alergiczne
Immunomodulacyjna sprawność witaminy D rozciąga się również na obszar chorób alergicznych, gdzie odgrywa ona znaczącą rolę w łagodzeniu reakcji alergicznych.7 Stany alergiczne, takie jak astma, atopowe zapalenie skóry i alergie pokarmowe, charakteryzują się nadaktywną odpowiedzią immunologiczną na nieszkodliwe antygeny środowiskowe. Witamina D pomaga to regulować, odciągając układ odpornościowy od szlaków Th2, które napędzają alergiczne stany zapalne.
Czyni to poprzez zwiększanie produkcji cytokin przeciwzapalnych i promowanie funkcji limfocytów Treg, które tłumią niewłaściwe reakcje immunologiczne. Dodatkowo, witamina D wpływa na stabilność komórek tucznych, zmniejszając uwalnianie histaminy i innych mediatorów stanu zapalnego, które powodują objawy alergii. Badania kliniczne wykazały, że odpowiedni poziom witaminy D koreluje ze zmniejszonym nasileniem reakcji alergicznych i mniejszą częstością zaostrzeń astmy u dzieci.8
Co więcej, suplementacja witaminą D była skuteczna w łagodzeniu objawów alergii wywołanych pyłkami, podkreślając jej potencjał jako środka terapeutycznego w leczeniu i zapobieganiu chorobom alergicznym.9 Modulując odpowiedź immunologiczną, witamina D pomaga utrzymać zrównoważony stan, zapobiegając nadreaktywności, która leży u podstaw stanów alergicznych.
Rola witaminy D w obronie przed chorobami zakaźnymi
W trwającej walce z chorobami zakaźnymi, witamina D staje się sprzymierzeńcem we wzmacnianiu mechanizmów obronnych organizmu. Witamina D wzmacnia układ odpornościowy, stymulując produkcję peptydów przeciwdrobnoustrojowych, które są niezbędne do neutralizacji szerokiej gamy patogenów, w tym bakterii, wirusów i grzybów.
Na przykład podczas infekcji komórki odpornościowe, takie jak makrofagi, przekształcają nieaktywną witaminę D w jej aktywną formę, 1,25-dihydroksywitaminę D, która następnie wyzwala syntezę katelicydyny i defensyn.10 Peptydy te zakłócają integralność błon drobnoustrojów, skutecznie zabijając inwazyjne patogeny. Ponadto witamina D moduluje odpowiedź immunologiczną, zapobiegając nadmiernemu zapaleniu, które może prowadzić do uszkodzenia tkanek.11
Jest to szczególnie widoczne w przypadku infekcji dróg oddechowych, gdzie odpowiedni poziom witaminy D wiąże się ze zmniejszonym ryzykiem ostrych infekcji dróg oddechowych i łagodniejszym przebiegiem chorób, takich jak COVID-19.12
Badania sugerują również, że suplementacja witaminą D zwiększa skuteczność antybiotyków i skraca czas trwania infekcji.13 Wzmacniając zarówno wrodzone, jak i adaptacyjne ramiona układu odpornościowego, witamina D odgrywa istotną rolę w obronie przed czynnikami zakaźnymi i utrzymaniu ogólnego stanu zdrowia.
Witamina D w chorobach neurodegeneracyjnych i metabolicznych
Korzyści witaminy D rozciągają się na domeny neurologiczne i metaboliczne, gdzie przyczynia się ona do zapobiegania i leczenia chorób neurodegeneracyjnych i metabolicznych.14 W mózgu witamina D wspiera zdrowie neuronów poprzez regulację homeostazy wapnia, zmniejszanie stresu oksydacyjnego i hamowanie tworzenia szkodliwych agregatów białkowych związanych z chorobami takimi jak choroba Alzheimera i Parkinsona.
Jej działanie neuroprotekcyjne jest dodatkowo wzmacniane przez jej zdolność do modulowania reakcji zapalnych w ośrodkowym układzie nerwowym, zapobiegając w ten sposób nadmiernemu uszkodzeniu neuronów. W obszarze metabolizmu witamina D odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu wrażliwości na insulinę i metabolizmu glukozy.
Niedobór witaminy D został powiązany ze zwiększonym ryzykiem insulinooporności i cukrzycy typu 2, ponieważ wpływa ona na funkcjonowanie komórek beta trzustki i regulację wydzielania insuliny.15
Ponadto witamina D pomaga modulować metabolizm lipidów, zmniejszając ryzyko otyłości i związanych z nią zaburzeń metabolicznych. Badania ujawniają również związek między odpowiednim poziomem witaminy D a mniejszą częstością występowania niektórych nowotworów, ponieważ witamina D wpływa na proliferację i apoptozę komórek.16 Wspierając zarówno funkcje neurologiczne, jak i procesy metaboliczne, witamina D służy jako kamień węgielny dla utrzymania kompleksowego zdrowia i zapobiegania wielu chorobom przewlekłym.
Witamina D i zdrowie mięśni w autoimmunologicznych chorobach reumatycznych
Oprócz kluczowej roli w regulacji immunologicznej, witamina D znacząco wpływa na zdrowie mięśni, szczególnie w kontekście autoimmunologicznych chorób reumatycznych.17 Stany takie jak reumatoidalne zapalenie stawów („RZS”), toczeń rumieniowaty układowy („SLE”) i idiopatyczne miopatie zapalne („IIM”) często wiążą się z osłabieniem mięśni, zmęczeniem i sarkopenią – utratą masy i siły mięśni.
Ostatnie badania wykazały wysoką częstość występowania niedoboru lub niedoboru witaminy D u pacjentów z tymi chorobami, co koreluje ze zmniejszoną funkcją mięśni i zwiększoną aktywnością choroby.18 Na przykład osoby z RZS i SLE wykazujące niski poziom witaminy D w surowicy mają tendencję do odczuwania zmniejszonej siły mięśni, zwiększonego bólu i większego zmęczenia.
Niedobór ten nasila stan zapalny mięśni i upośledza ich regenerację, dodatkowo pogarszając sprawność fizyczną i jakość życia.
Witamina D wspomaga zdrowie mięśni poprzez poprawę funkcji mitochondriów, promowanie regeneracji komórek mięśniowych i modulowanie szlaków zapalnych. W IIM niedobór witaminy D wiąże się z podwyższonym poziomem enzymów mięśniowych i obniżonym poziomem limfocytów T regulatorowych, które są niezbędne do kontrolowania odpowiedzi autoimmunologicznych.
Utrzymanie odpowiedniego poziomu witaminy D może zatem nie tylko wspierać tolerancję immunologiczną, ale także chronić przed pogorszeniem stanu mięśni, oferując podwójną korzyść dla osób walczących z autoimmunologicznymi chorobami reumatycznymi.
Badania kliniczne sugerują, że przywrócenie optymalnego poziomu witaminy D łagodzi osłabienie mięśni, zmniejsza zmęczenie i zmniejsza stan zapalny u pacjentów z chorobami takimi jak RZS i tru.
Na przykład, suplementacja u pacjentów z RZS została powiązana z poprawą siły mięśni i zmniejszeniem częstości występowania sarkopenii, podczas gdy w tru może pomóc złagodzić aktywność choroby i poprawić ogólną sprawność fizyczną. Dodatkowo, zdolność witaminy D do modulowania odpowiedzi immunologicznej czyni ją cenną terapią wspomagającą w kontrolowaniu zaostrzeń autoimmunologicznych i zapobieganiu długotrwałemu uszkodzeniu tkanek.19
Światło słoneczne jako podstawowe źródło witaminy D
Maksymalizacja poziomu witaminy D poprzez odpowiednią ekspozycję na słońce jest wysoce wskazana, ponieważ zapewnia korzyści wykraczające poza zwykłą syntezę witaminy D. Podwyższony poziom witaminy D często odzwierciedla zdrową ekspozycję na światło słoneczne, co przyczynia się do wielu korzyści zdrowotnych tradycyjnie związanych z witaminą D, takich jak obniżenie ryzyka zachorowania na raka i promowanie długowieczności.
Stała ekspozycja na światło słoneczne zwiększa również produkcję melatoniny, silnego związku przeciwnowotworowego. Jednakże, chociaż światło słoneczne jest kluczowe dla produkcji witaminy D i ogólnego stanu zdrowia, stwarza ono ryzyko, jeśli nie podchodzi się do niego ostrożnie. Zasadnicza równowaga polega na ochronie siebie przy jednoczesnym czerpaniu korzyści.
Jeśli Twoja dieta jest bogata w oleje z nasion, powinieneś zachować szczególną ostrożność podczas ekspozycji na słońce. Oleje te zawierają wysoki poziom kwasu linolowego („LA”), kwasu tłuszczowego omega-6, który łatwo utlenia się pod wpływem światła ultrafioletowego („UV”). Kiedy światło słoneczne wchodzi w interakcję ze skórą obciążoną tymi olejami, wyzwala ich rozpad, powodując stan zapalny i uszkodzenie DNA.
Dlatego zaleca się ograniczenie ekspozycji na słońce do wcześniejszych godzin porannych lub późniejszych popołudniowych, jeśli spożywasz te oleje, najlepiej powstrzymując się od nich do czasu wyeliminowania olejów z nasion przez cztery do sześciu miesięcy. Ponadto unikalne cechy fizyczne odgrywają znaczącą rolę w interakcji ze słońcem. Kolor skóry, określany przez poziom melaniny, jest kluczowym czynnikiem.
Melanina służy jako naturalna bariera przed promieniami UV, co oznacza, że osoby o ciemniejszych odcieniach skóry wymagają większej ekspozycji na słońce, aby wyprodukować taką samą ilość witaminy D, jak osoby o jaśniejszej skórze. Ta biologiczna różnica podkreśla znaczenie spersonalizowanych strategii ekspozycji na słońce.
Spersonalizowana ochrona przeciwsłoneczna: Ochrona zdrowia
Kolejnym istotnym czynnikiem jest skład ciała, a zwłaszcza procentowa zawartość tkanki tłuszczowej. Tkanka tłuszczowa magazynuje substancje rozpuszczalne w tłuszczach, w tym utlenione oleje z nasion. Osoby z wyższą zawartością tkanki tłuszczowej mogą wymagać większej czujności, ponieważ te zmagazynowane oleje wydłużają okres ryzyka nawet po dostosowaniu diety.
Aby ocenić ekspozycję na słońce, szczególnie jeśli spożywasz oleje z nasion, obserwuj skórę pod kątem zaczerwienienia lub pieczenia – prosty „test oparzenia słonecznego”, który uwzględnia porę roku, rodzaj skóry i inne zmienne. Jeśli skóra nie jest zaróżowiona, oznacza to, że ekspozycja na słońce była bezpieczna. Zawsze staraj się zapobiegać oparzeniom słonecznym, ponieważ sygnalizują one nadmierną ekspozycję i uszkodzenie skóry.
Zmniejszenie zapasów LA w organizmie znacznie zmniejsza ryzyko oparzeń słonecznych i raka skóry. Niemniej jednak ważne jest, aby zachować ostrożność podczas ekspozycji na słońce, szczególnie w fazie dostosowawczej. Zmniejszając spożycie oleju z nasion, unikaj godzin największego nasłonecznienia – zazwyczaj godzinę przed i po południu.
W większości regionów USA w okresie letnim oznacza to przebywanie z dala od bezpośredniego światła słonecznego w godzinach od 11:00 do 15:00 w czasie letnim lub od 10:00 do 14:00 w czasie standardowym. Stopniowo, w miarę jak organizm eliminuje nagromadzone oleje z nasion, można bezpiecznie zwiększyć ekspozycję na słońce, ostatecznie ciesząc się godziną lub więcej szczytowego nasłonecznienia.
Pamiętaj, że reakcje skóry różnią się w zależności od osoby, więc zwracaj uwagę na to, jak reaguje Twoje ciało podczas tego przejścia. Celem jest zapobieganie oparzeniom słonecznym, które są wyraźną oznaką uszkodzenia skóry. Jeśli zauważysz zaczerwienienie, natychmiast poszukaj cienia. Rozważne zarządzanie ekspozycją na słońce to ważny krok w kierunku zachowania zdrowia.
Wskazówki dotyczące naturalnej ochrony przeciwsłonecznej
Jeśli musisz przebywać na słońcu, zanim twoje ciało w pełni oczyści się z olejów z nasion, rozważ wdrożenie środków ochronnych. Jednym ze skutecznych zaleceń jest astaksantyna, silny przeciwutleniacz pochodzący z niektórych organizmów morskich. Przyjmowanie 12 miligramów astaksantyny dziennie wzmacnia odporność skóry na uszkodzenia słoneczne, neutralizując wolne rodniki i zmniejszając stan zapalny, zapewniając tym samym dodatkową ochronę przed promieniowaniem UV.
Innym cennym narzędziem jest krem z niacynamidem, znany również jako witamina B3. Wykazano, że miejscowe stosowanie niacynamidu chroni przed uszkodzeniami DNA wywołanymi promieniowaniem UV i wzmacnia barierę ochronną skóry, czyniąc ją bardziej odporną na czynniki stresogenne związane z ekspozycją na słońce. Wiele osób doświadczyło znacznej poprawy, stosując krem z niacynamidem przed ekspozycją na słońce.
Oto nieoczekiwana wskazówka: zażycie aspiryny dla dzieci na 30 do 60 minut przed ekspozycją na słońce może zmniejszyć ryzyko zachorowania na raka skóry. Aspiryna hamuje konwersję LA w skórze w szkodliwe związki zwane OXLAM (utlenione metabolity kwasu linolowego), które są głównymi czynnikami przyczyniającymi się do raka skóry i różnych innych nowotworów. Zapobiegając powstawaniu OXLAM, aspiryna dodaje dodatkową warstwę ochronną przed uszkodzeniami słonecznymi.
Wodór cząsteczkowy (H2) jest kolejnym silnym środkiem chroniącym przed uszkodzeniami słonecznymi i szkodliwym działaniem olejów z nasion. Cząsteczka ta działa na poziomie komórkowym w celu zmniejszenia stresu oksydacyjnego poprzez neutralizację wolnych rodników, w szczególności wysoce reaktywnego rodnika hydroksylowego. Zdolność H2 do przenikania przez błony komórkowe pozwala mu bezpośrednio celować w źródła stanów zapalnych i uszkodzeń oksydacyjnych bez zakłócania korzystnych reaktywnych form tlenu („ROS”), utrzymując równowagę oksydacyjną organizmu.
Dodatkowo, wodór molekularny zwiększa poziom energii i poprawia regenerację, co czyni go nieocenionym dodatkiem do diety wspierającej zdrowie komórek przed stresorami środowiskowymi, takimi jak ekspozycja na słońce i wyzwania dietetyczne związane z olejami z nasion.
Suplementacja, gdy światło słoneczne nie wystarcza
Jeśli uzyskanie wystarczającej ilości światła słonecznego nie jest możliwe, konieczne może być stosowanie suplementów witaminy D. Niedobór i niedobór witaminy D są szeroko rozpowszechnione na całym świecie, dotykając od 40% do 100% populacji.20 Obecny próg niedoboru (mniej niż 20 ng/ml) jest uważany za niewystarczający dla optymalnego zdrowia i zapobiegania chorobom, co wskazuje, że jeszcze więcej osób może mieć nieoptymalny poziom witaminy D.
Aby określić idealną ekspozycję na słońce lub dawkę suplementacji, należy mierzyć poziom witaminy D dwa razy w roku. Po przeprowadzeniu badania należy odpowiednio dostosować ekspozycję na słońce lub suplementację witaminą D3 i powtórzyć badanie za trzy do czterech miesięcy, aby upewnić się, że osiągnięto docelowy poziom. Optymalny zakres dla zdrowia i zapobiegania chorobom wynosi od 60 do 80 ng/ml (150 do 200 nmol/l), przy czym poziom wystarczający zaczyna się około 40 ng/ml (100 nmol/l w Europie).
Regularne badania i korekty pomogą utrzymać idealny poziom witaminy D, zapewniając pełne korzyści zdrowotne przy jednoczesnym zminimalizowaniu ryzyka. Dzięki proaktywnemu zarządzaniu poziomem witaminy D, doświadczysz bardziej odpornego i zrównoważonego układu odpornościowego, oferującego ochronę przed złożonymi powikłaniami autoimmunologicznymi i innymi chorobami przewlekłymi.
Źródła i odniesienia
- 1, 2, 3, 4, 5 Science Advances September 25, 2024, Vol 10, Issue 39
- 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16 Int J Health Sci (Qassim). 2024 Jul-Aug;18(4):1–4
- 17, 18, 19 Nutrients. 2024 Jul 19;16(14):2329
- 20 Endocr Pract. 2021 Mar 17;27(5):484–493, Introduction
Źródło: https://expose-news.com/2024/12/12/vitamin-d-and-autoimmune-diseases/
- Witamina D i choroby autoimmunologiczne; jej niedobór zaburza fundamenty naszego układu odpornościowego
- Witamina C i lizyna – wymarzony zespół dla tkanki łącznej!
- Magnez i witamina K2 optymalizują suplementację witaminy D
- Moc witamin na Światowy Dzień Witamin: Nie zapominaj o tym, czego potrzebuje Twój organizm!
- W celu uzyskania optymalnego stanu zdrowia, utrzymuj witaminę D na poziomie 60 ng/ml
- Witamina D: ile i jakie są jej zalety?
- Właściwości zdrowotne witaminy K2 potwierdzone badaniami naukowymi
- Właściwości zdrowotne kwasu foliowego potwierdzone badaniami naukowymi
- Witaminy D3 i K2: zrozumienie synergii
- Właściwości zdrowotne witaminy B6 potwierdzone badaniami naukowymi
- Właściwości zdrowotne witaminy A potwierdzone badaniami naukowymi
- Właściwości zrowotne witaminy B12 potwierdzone badaniami naukowymi
