Panel tarczycy: interpretacja wyników badań

TSH

ZAKRESY REFERENCYJNE DLA TSH W SUROWICY:

Laboratoryjny zakres referencyjny: 0,3–4,5 μIU/ml

Optymalny zakres referencyjny: 0,5–2,5 μIU/ml

OPIS:

TSH oznacza hormon tyreotropowy, chociaż czasami nazywany jest tyreotropiną lub hormonem tyreotropowym. TSH stymuluje tarczycę do produkcji hormonu tarczycy. Hormon tarczycy z kolei ma kluczowe znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania praktycznie każdego rodzaju komórek w organizmie człowieka. ¹

TSH jest glikoproteiną składającą się z podjednostek alfa i beta. Podjednostka alfa jest praktycznie identyczna z podjednostką niektórych gonadotropin, podczas gdy podjednostka beta jest unikalna dla TSH. ² TSH jest wydzielany z przedniego płata przysadki mózgowej w postaci oddzielnych podjednostek alfa i beta. Wydzielanie tych podjednostek przez przysadkę mózgową zależy od obecności hormonu uwalniającego tarczycę (TRH), który jest wydzielany przez podwzgórze. ³ komórki stymulowane TRH w przednim płatu przysadki wydzielają TSH do krwiobiegu. Krążące TSH wiąże się i aktywuje receptor TSH, zlokalizowany głównie na komórkach pęcherzykowych tarczycy. ⁴ Aktywacja receptora TSH stymuluje produkcję i uwalnianie hormonu tarczycy z tarczycy. ¹

Uwalnianie TRH z podwzgórza i uwalnianie TSH z przysadki mózgowej są pod kontrolą ujemnego sprzężenia zwrotnego z poziomu krążących hormonów tarczycy. ⁵ Innymi słowy, rosnący poziom hormonów tarczycy zmniejsza uwalnianie TRH i TSH. I odwrotnie, obniżony poziom hormonu tarczycy stymuluje podwzgórze i przysadkę mózgową do uwalniania odpowiednio większej ilości TRH i TSH.

Istnieją poważne kontrowersje dotyczące górnej granicy normy dla TSH w surowicy. ⁵ Panuje powszechna zgoda co do tego, że należy stosować normalne zakresy TSH w surowicy w zależności od wieku, biorąc pod uwagę dużą zmienność prawidłowych poziomów w ciągu całego życia. ⁶

Wysoki poziom krążącego TSH jest zwykle spowodowany pierwotną niedoczynnością tarczycy lub subkliniczną niedoczynnością tarczycy. ^5,7 Jest to przeciwieństwo wtórnej niedoczynności tarczycy, która zwykle skutkuje prawidłowym lub niskim poziomem TSH w obecności niskich stężeń T4 i T3 w surowicy. Niektóre przypadki wtórnej niedoczynności tarczycy mogą skutkować nieznacznie podwyższonym poziomem nieprawidłowego czynnościowo TSH. ⁷Oznacza to, że poziom TSH w surowicy wydaje się wysoki, ale hormon nie wywiera odpowiedniego efektu biologicznego. Wiele przypadków podwyższonego TSH jest spowodowanych przejściową niedoczynnością tarczycy, być może z powodu zapalenia tarczycy lub terapii jodem promieniotwórczym. Pierwotne niedobory tarczycy, które prowadzą do zmniejszonej produkcji hormonów tarczycy, mogą powodować odruchowe podwyższenie TSH. W rzadkich przypadkach guz wydzielający TRH może powodować nadmierne wydzielanie TSH przez przysadkę mózgową, nawet w kontekście normalnego poziomu krążącej tarczycy.

Podobnie jak w przypadku podwyższonego poziomu TSH, nienormalnie niski poziom krążącego TSH jest zwykle spowodowany pierwotną nadczynnością tarczycy lub subkliniczną nadczynnością tarczycy. Choroba Gravesa-Basedowa jest najczęstszą przyczyną nadczynności tarczycy, chociaż dość powszechna jest również tyreotoksykoza Hashimoto (tj. Hashitoxicosis). ^8,9 Niektóre postacie zapalenia tarczycy mogą również powodować niskie stężenie TSH we krwi. Amiodaron jest dobrze znany z tego, że powoduje niski poziom TSH. Nie wszystkie przyczyny niskiego TSH są związane ze wzrostem krążących hormonów tarczycy. Na przykład zespół choroby eutarczycy może obniżać poziom TSH we krwi wraz ze zmniejszonym poziomem tyroksyny lub trójjodotyroniny. ^10,11

Oprócz poziomu TSH w surowicy stosuje się kilka testów do oceny czynności tarczycy, w tym całkowitą tyroksynę (T4), całkowitą trójjodotyroninę (T3), wolną T4, wolną T3 i odwrotne stężenia T3 w surowicy. ⁵ Podejrzenie autoimmunologicznego zapalenia tarczycy można zbadać, badając krew na obecność przeciwciał przeciwko peroksydazie tarczycowej (TPO), tyreoglobulinie (Tg) i receptorowi TSH. ⁵

WSKAZANIA PATOLOGICZNE/KONWENCJONALNE:

Podwyższone poziomy:⁷

Przemijająca niedoczynność tarczycy
- Bezbolesne zapalenie tarczycy
- Podostre ziarniniakowe zapalenie tarczycy
- Poporodowe zapalenie tarczycy
- Częściowa tyreoidektomia
- Terapia jodem promieniotwórczym
Przewlekłe autoimmunologiczne zapalenie tarczycy
Tyreoidektomia
Włókniste zapalenie tarczycy
Wrodzona agenezja tarczycy, dysgenezja lub defekty syntezy hormonów
Uogólniona oporność na hormony tarczycy
Niedobór lub nadmiar jodu
Radioterapia wiązką zewnętrzną
Sarkoidoza
Hemochromatoza
Narkotyki
- Tionamidy
- Lit
- Amiodaron
- Interferon-alfa
- Interleukina-2
- Nadchloran
- Inhibitory kinazy tyrozynowej

Obniżone poziomy:^9,10

Choroba Gravesa-Basedowa
Hashitoxicoza
Zapalenie tarczycy (np. poporodowe zapalenie tarczycy, zapalenie tarczycy de Quervaina)
Zespół choroby eutarczycy
Nadmierna terapia zastępcza hormonami tarczycy
Nadczynność tarczycy wywołana jodem
Autoimmunologiczna niedoczynność przysadki mózgowej
Toksyczne wole guzkowe
Struma ovarii
Amiodaron

WSKAZANIA ZAKRESU OPTYMALNEGO:

Podwyższone poziomy:

Niedoczynność tarczycy
Niedobór jodu, selenu lub
Funkcjonalne przeciążenie żelazem

Obniżone poziomy:

Żartobliwa nadczynność tarczycy (nadmierna wymiana hormonów tarczycy)
Niedoczynność przysadki mózgowej

Odwołania:

Wolna T3

ZAKRESY REFERENCYJNE DLA WOLNEJ T3 (TRIJODOTYRONINY) W SUROWICY:

Laboratoryjny zakres referencyjny: 2,0-4,4 pg/ml

Optymalny zakres referencyjny: 2,5-4,0 pg/ml

OPIS:

Trójjodotyronina (T3) jest najbardziej aktywnym biologicznie hormonem tarczycy u ludzi.[1] T3 modyfikuje transkrypcję genów w praktycznie każdej komórce, co zmienia tempo syntezy białek i obrotu substratów.[2] Hormon tarczycy ma kluczowe znaczenie dla rozwoju mózgu i innych tkanek u płodów i niemowląt oraz ustala “ton metaboliczny” komórek u dorosłych. W związku z tym synteza i wydzielanie hormonu tarczycy są ściśle regulowane przez kilka mechanizmów sprzężenia zwrotnego.[3]

Synteza i wydzielanie T4 i T3 przez tarczycę jest pod bezpośrednią kontrolą hormonu tyreotropowego (TSH, zwanego również tyreotropiną). Hormon stymulujący tarczycę jest wytwarzany przez przysadkę mózgową w odpowiedzi na wzrost hormonu uwalniającego tyreotropinę (TRH) wytwarzanego w podwzgórzu.[3] Wraz ze wzrostem poziomu T4 i T3 we krwi, wywierają one negatywne sygnały zwrotne zarówno na podwzgórze, jak i przysadkę mózgową, aby zmniejszyć wydzielanie odpowiednio TRH i TSH.

Podczas gdy produkcja T4 odbywa się wyłącznie w tarczycy, około 80 procent T3 jest wytwarzane z T4 w tkankach obwodowych przez enzymy dejodynazy.3 Pozostałe 20 procent jest syntetyzowane i wydzielane przez tarczycę.[3] Dwie główne formy enzymów tyroksyno-5′-dejodynazy (typ I i typ II) są odpowiedzialne za przekształcanie wolnej T4 w bardziej aktywny hormon tarczycy, T3.3 Tyroksyno-5′-dejodynaza typu I jest enzymem związanym z błoną plazmatyczną, obecnym głównie w wątrobie, nerkach i tkance tarczycy. Tyroksyno-5′-dejodynaza typu II jest enzymem mikrosomalnym występującym w mięśniach, mózgu, przysadce mózgowej, skórze i tkance łożyskowej.

Podwyższone poziomy wolnej T3 mogą wskazywać na nadczynność tarczycy, zespół oporności na hormony tarczycy lub toksykozę T3.[4],[5] Można oczekiwać, że poziomy T3 w surowicy wzrosną podczas normalnej ciąży.[6] Wolna T3 jest ogólnie dokładniejsza w przypadkach nadczynności tarczycy niż w przypadku diagnozowania niedoczynności tarczycy.

Obniżony poziom wolnej T3 w surowicy zwykle wskazuje na niedoczynność tarczycy lub przewlekłe lub podostre zapalenie tarczycy. Leki, które zakłócają konwersję T4 do T3, obniżają poziom wolnej T3, powodując odruchowy wzrost poziomu T4. Na przykład amiodaron może hamować konwersję T4 do T3.7 Wolna T3 jest w rzeczywistości mniej przydatna jako wskaźnik czynności tarczycy niż T4.[1],[8] Wolna T3 może być normalna w niedoczynności tarczycy, gdy poziomy TSH są wysokie, a wolne T4 niskie. Co więcej, każda poważna choroba może zakłócać aktywność tyroksyno-5′-dejodynazy typu I i obniżać poziom wolnej T3.[9]

Laboratoria kliniczne nie mierzą bezpośrednio wolnej T3.10,11 Wolna T3 jest szacowana na podstawie całkowitej T3 i wskaźnika wiązania hormonów tarczycy.[10] Dlatego wolna T3 nie jest mierzona bez całkowitej T3. Wolna T3 jest zwykle mierzona również z TSH w surowicy, całkowitą T4 i wolną T4. Po nieprawidłowym poziomie wolnej T3 można przeprowadzić testy w celu zidentyfikowania autoimmunologicznych przyczyn chorób tarczycy, w tym peroksydazy tarczycowej (TPO), tyreoglobuliny (Tg) i badań przeciwciał przeciwko receptorowi TSH.[10]

WSKAZANIA ZAKRESU PATOLOGICZNEGO/KONWENCJONALNEGO:

Podwyższone poziomy:[6],[7],[10],[12]

Ciąża
Nadczynność tarczycy (np. choroba Gravesa-Basedowa)
Ostre zapalenie tarczycy (np. poporodowe zapalenie tarczycy)
Toksyczność T3
Zespół oporności na hormony tarczycy

Obniżone poziomy:[9],[10],[12]

Niedoczynność tarczycy
Przewlekłe zapalenie tarczycy
Podostre zapalenie tarczycy
Krytyczna choroba niezwiązana z tarczycą
Leki upośledzające dejodynację (tj. konwersję T4 do T3)
– Amiodaron
– Glukokortykoidy
– Środki kontrastowe
– Propylotiouracyl
– Propranolol
– Nadolol

WSKAZANIA ZAKRESU OPTYMALNEGO:

Podwyższone poziomy:

Nadczynności tarczycy
Wrodzona nadczynność tarczycy

Obniżone poziomy:

Niedoczynność tarczycy
Zapalenie

Odnośniki:

Całkowita T3

ZAKRESY REFERENCYJNE DLA T3 (TRÓJJODOTYRONINY CAŁKOWITEJ):

Laboratoryjny zakres referencyjny: 71–180 ng/dL

Optymalny zakres odniesienia: 100–170 ng/dL

OPIS:

Trójjodotyronina (T3) jest głównym biologicznie aktywnym hormonem tarczycy.[1] Hormon tarczycy zmienia tempo syntezy białek i obrotu substratu zasadniczo każdej komórki w organizmie poprzez bezpośrednie sterowanie transkrypcją genów.[2] Hormon tarczycy ma kluczowe znaczenie dla wczesnego rozwoju człowieka i aktywności komórkowej przez całe życie. Poważne i długoterminowe opóźnienia rozwojowe mogą wystąpić, jeśli niewystarczająca ilość hormonu tarczycy jest dostępna dla rozwijającego się płodu, noworodka lub dziecka. Podobnie, zbyt duża lub zbyt mała ilość krążącego hormonu tarczycy powoduje różne problemy zdrowotne u dorosłych. [3],[4] W związku z tym istnieje kilka mechanizmów fizjologicznych, które ściśle kontrolują syntezę i wydzielanie hormonów tarczycy.[5]

Około 20 procent T3 jest syntetyzowane i wydzielane przez tarczycę, podczas gdy pozostałe 80 procent pochodzi z enzymatycznej konwersji T4 (tyroksyny) do T3 w tkankach obwodowych.[5] Hormon tyreotropowy (TSH, zwany również tyreotropiną) kontroluje praktycznie każdy etap syntezy i wydzielania hormonów tarczycy w tarczycy oraz napędza obwodową konwersję T4 do T3. T4 jest przekształcany w T3 przez kilka enzymów tyroksyny-5′-dejodynazy.[5] Czynniki wpływające na aktywność tyroksyny-5′-dejodynazy obejmują obecność hormonu tarczycy, stan odżywienia i ostrą chorobę.

T3 działa na receptory jądrowe, zmieniając transkrypcję genów. Uważa się, że tylko wolny T3 (tj. T3, który nie jest związany z białkami surowicy) może być pobierany przez komórki i wpływać na jądrowe receptory hormonów tarczycy. Dlatego tylko wolny T3 jest uważany za biologicznie aktywny w dowolnym momencie. Zaledwie 0,5 procent T3 w surowicy znajduje się w tym stanie aktywnym. Pozostałe 99,5 procent T3 w surowicy wiąże się z białkami surowicy; 80 procent wiąże się z globuliną wiążącą tyroksynę (TBG), 5 procent z transtyretyną (TTR), a 15 procent z albuminą i lipoproteiną.[5]

Zmiany stężenia białek wiążących surowicę mogą mieć istotny wpływ na całkowite stężenie T3 we krwi.[5] Zwiększone stężenie TBG (np. z estrogenów, zapalenia wątroby itp.) zwiększy całkowity T3, podczas gdy nienormalnie niski poziom TBG (np. ze sterydów anabolicznych, zespołu nerczycowego itp.) obniży całkowity T3.[6] W większości przypadków poziomy białek wiążących surowicę nie zmieniają stężenia wolnego hormonu T3 ani bezwzględnego tempa metabolizmu T3.[5],[6] W związku z tym całkowite stężenia T3 w surowicy mogą się znacznie różnić w zależności od stężenia białka w surowicy, ale niekoniecznie zmieniają stężenie wolnego T3 we krwi.[6]

Podwyższone całkowite poziomy T3 zwykle wskazują na nadczynność tarczycy lub stan eutarczycy, w którym poziom białka w surowicy jest podwyższony.[4],[6],[7] Leki, które zwiększają poziom TBG, zwiększają całkowity poziom T3.[6] Fizjologia tarczycy zmienia się w trakcie normalnej ciąży, aby zaspokoić potrzeby matki i płodu. W konsekwencji całkowite stężenie T3 wzrasta w ciągu pierwszych 20 tygodni ciąży, osiągając nowy poziom plateau przez pozostałą część ciąży.[8]

Obniżone całkowite stężenie T3 w surowicy może występować u osób z niedoczynnością tarczycy lub przewlekłym zapaleniem tarczycy. Niedobór białek wiążących surowicę spowoduje również obniżenie całkowitego poziomu T3. Może się to zdarzyć u pacjentów z zespołem nerczycowym, którzy mogą wydalać znaczne ilości białek surowicy z moczem, w konsekwencji obniżając TBG i całkowity poziom T3.[9] Wysoki poziom krążących androgenów, glikokortykosteroidów, kortyzolu lub hormonu wzrostu może również obniżyć poziom TBG, a tym samym całkowity poziom T3.[6],[10]

Całkowita T3 jest często zamawiana z innymi markerami tarczycy, w tym TSH, całkowitym T4, wolnym T3 i wolnym T4.[11-13]

WSKAZANIA PATOLOGICZNE/KONWENCJONALNE:

Podwyższone poziomy:[6],[8],[14-16]

Normalna ciąża
Nadczynność tarczycy
Nadczynność tarczycy
Toksykoza T3
Ostre zapalenie tarczycy
Rodzinna dysalbuminemiczna hipertyroksynemia
Leki zwiększające TBG (np. estrogeny, tamoksyfen, opioidy)
Leczenie syntetyczną trójjodotyroniną

Obniżone poziomy:[6],[14],[15]

Niedoczynność tarczycy
Przewlekłe zapalenie tarczycy
Podostre zapalenie tarczycy
Zespół nerczycowy
Zaburzenia endokrynologiczne, które zmniejszają TBG
- Zespół Cushinga
- Akromegalia
- Niekontrolowana cukrzyca
Leki zmniejszające TBG (np. sterydy anaboliczne, glikokortykosteroidy)

WSKAZANIA ZAKRESU OPTYMALNEGO:

Podwyższone poziomy:

Nadczynność tarczycy
Nadmierna wymiana hormonów tarczycy

Obniżone poziomy:

Niedoczynność tarczycy
Zapalenie

Odnośniki:

Wychwyt T3

ZAKRESY REFERENCYJNE DLA WYCHWYTU T3 (TRÓJJODOTYRONINY):

Laboratoryjny zakres referencyjny: Mężczyźni i kobiety: 24–39%

Optymalne zakresy odniesienia:

Mężczyźni: 30–38%

Kobiety: 28–35%

OPIS:

Wychwyt trójjodotyroniny (T3) lub wychwyt żywicy T3 szacuje nasycenie cząsteczek hormonu tarczycy białkami wiążącymi surowicę (głównie globuliną wiążącą tyroksynę lub TBG).[1],[2] Wychwyt T3 opracowano w celu określenia, czy nieprawidłowe poziomy tyroksyny (T4) są spowodowane różnicami w poziomach wolnych hormonów tarczycy, czy nieprawidłowymi poziomami TBG.[1]

Zgodnie z hipotezą wolnego hormonu, tylko wolny hormon (tj. hormon, który nie jest związany z białkami surowicy) może być pobierany przez komórki i wpływać na jądrowe receptory hormonu tarczycy.[1],[4] Mniej niż 0,5 procent T3 w surowicy jest “wolne”; 80 procent T3 wiąże się z TBG, 15 procent z albuminami i lipoproteinami, a 5 procent z transtyretyną (TTR).[3] Biorąc pod uwagę, że większość hormonów tarczycy jest związana, poziom białek w surowicy może mieć znaczący wpływ na poziom związanych hormonów tarczycy, a tym samym na całkowity poziom hormonów tarczycy we krwi.[1],[3] Co ważne, stężenie białka w surowicy nie zmienia stężenia wolnych hormonów ani bezwzględnego tempa metabolizmu hormonów tarczycy.[3] Podczas gdy całkowity i wolny poziom hormonów tarczycy może często zapewnić dokładny obraz funkcji tarczycy, całkowity poziom hormonów tarczycy jest zdecydowanie niedokładny, jeśli białka wiążące surowicę są niewystarczające lub obecne w nadmiarze.[1],[5] Test absorpcji T3 może zapewnić jasność w takich przypadkach.

Użyteczność testu absorpcji żywicy T3 można najlepiej zrozumieć na przykładach klinicznych. Osoba z nienormalnie wysokim poziomem T4 może mieć prawdziwą nadczynność tarczycy lub podwyższony poziom TBG w surowicy.[6] Test wychwytu żywicy T3 pozwala na rozróżnienie dwóch sytuacji klinicznych; wychwyt będzie wysoki w nadczynności tarczycy lub niski w stanie nadmiaru TBG. Odwrotna sytuacja jest również prawdziwa. Niski poziom T4 może wskazywać na niedoczynność tarczycy lub zmniejszone TBG. W niedoczynności tarczycy wychwyt T3 będzie również niski. Jeśli jednak poziomy TBG są nienormalnie niskie, wychwyt T3 będzie nienormalnie wysoki.[6]

Stan kliniczny	Razem T4	Absorpcja żywicy T3
Nadczynność tarczycy	Wysoki	Wysoki
Niedoczynność tarczycy	Niski	Niski
Wysoki TBG	Wysoki	Niski
Niski współczynnik TBG	Niski	Wysoki

Każda choroba, która wyczerpuje poziom TBG, zwiększy wychwyt T3.[6] To zmniejszenie TBG może być spowodowane brakiem produkcji białek w surowicy (np. marskość wątroby) lub wydalaniem białka przez nerki (np. zespół nerczycowy). Każda poważna choroba może obniżyć poziom TBG i zwiększyć wychwyt T3. Poziomy TBG są wrażliwe na obecność innych krążących hormonów w kontekście choroby (np. akromegalia, zespół Cushinga) lub po podaniu egzogennym (np. kortykosteroidy, androgeny).

Zwiększenie TBG w surowicy zmniejszy wychwyt T3.[6] Podczas gdy choroba wątroby jest zwykle związana ze spadkiem stężenia białek w surowicy (np. albumin), zapalenie wątroby i porfiria w rzeczywistości zwiększają poziom TBG. [7],[8] Prawidłowa ciąża może powodować zwiększenie stężenia TBG w surowicy. Poziomy TBG są również związane z krążącymi estrogenami, w tym farmakologicznymi dawkami estrogenów, takimi jak te znajdujące się w doustnych środkach antykoncepcyjnych.

Wychwyt żywicy T3 ma znaczenie tylko w kontekście innych badań czynności tarczycy, zwłaszcza poziomu T4. Dlatego ważne jest, aby mierzyć wychwyt T3, poziomy T4 i poziomy TSH razem lub czasowo blisko siebie.[1],[5],[6]

WSKAZANIA PATOLOGICZNE/KONWENCJONALNE:

Podwyższone poziomy:[5],[10]

Nadczynność tarczycy
Choroba Cushinga
Akromegalia
Ciężka choroba (tj. obniżona wartość TBG)
Cukrzycowa kwasica ketonowa
Marskość
Zespół nerczycowy
Zmniejszona globulina wiążąca tarczycę sprzężona z chromosomem X
Leki
- Kortykosteroidy (np. prednizon)
- Androgeny (np. sterydy anaboliczne)
- Salicylany
- Asparaginaza
- Danazol
- Niacyna

Obniżone poziomy:[5],[7],[9]

Ciąża
Niedoczynność tarczycy
Zapalenie wątroby
Pierwotna marskość żółciowa wątroby
Niedożywienie
Porfiria
X-Sprzężona zwiększona globulina wiążąca tarczycę
Leki
- Estrogeny (np. doustne środki antykoncepcyjne)
- Perfenazyna
- Fluorouracyl
- Klofibrat

WSKAZANIA ZAKRESU OPTYMALNEGO:

Podwyższone poziomy:

Wymiana testosteronu
PCOS (PCOS)
Stosowanie salicylanów
Terapia heparyną

Obniżone poziomy:

Estrogenowa terapia zastępcza
Terapia heparyną

Odwołania:

Wolna T4

ZAKRESY REFERENCYJNE DLA WOLNEGO T4 (TYROKSYNA):

Laboratoryjny zakres referencyjny: 0,82–1,77 ng/dL

Optymalny zakres referencyjny: 1,0–1,5 ng/dL

OPIS:

Wolna T4 to część całkowitej puli hormonu tarczycy T4 (tyroksyny), która nie jest związana z białkami surowicy. T4 jest molekularnym prekursorem T3 (trójjodotyroniny), która jest o rząd wielkości silniejsza niż T4 w receptorach reagujących na hormony tarczycy.[1] Tarczyca jest jedynym źródłem syntezy T4 w organizmie.[2] Terminy T4 i T3 wskazują odpowiednio cztery i trzy atomy jodu związane z cząsteczką hormonu tarczycy.

Znaczna ilość T4 jest przechowywana w tarczycy. W tym gruczole większość T4 jest związana z białkiem tyreoglobuliny w pęcherzykach tarczycowych.[2] Hormon tyreotropowy stymuluje tarczycę do hydrolizy tyreoglobuliny i uwalniania wolnego T4, wraz z innymi działaniami, które promują syntezę i wydzielanie hormonów tarczycy.[3]

Wydzielany wolny T4 szybko wiąże się z białkami surowicy; więcej niż 99 procent krążącego T4 wiąże się z białkiem surowicy. Około 4 procent T75 we krwi jest związane z globuliną wiążącą tyroksynę (TBG), 4 procent jest związane z albuminą, 12 procent jest związane z transtyretyną, a 10 procent jest związane z lipoproteinami.[3],[2] Pozostałe 4,0 procent niezwiązanego T02 lub wolnego T4 to biologicznie aktywna część surowicy T4.[2]

Dostępne są cztery różne testy, aby oszacować wolny T4. Dwa z nich są rutynowo stosowane przez laboratoria kliniczne i żaden z nich nie mierzy wolnego T4 w surowicy.[5] Pierwszym wolnym oszacowaniem T4 w powszechnym użyciu jest “wolny indeks T4”. Wolny indeks T4 szacuje wolny T4 z całkowitego T4 i wskaźnik wiązania hormonów tarczycy, który mierzy się, określając wychwyt żywicy T3. “Bezpośrednie” wolne testy T4 szacują wolne T4 przy użyciu różnych metodologii, z których żadna nie jest bezpośrednim pomiarem.[6] Jedynym prawdziwym bezpośrednim pomiarem wolnego T4 jest dializa równowagowa, która jest dostępna tylko w laboratoriach referencyjnych i nie jest rutynowo stosowana w laboratoriach klinicznych ze względu na jej koszt.[5] Główną wadą każdego z czterech laboratoryjnych testów klinicznych jest to, że jeśli pacjent ma nieprawidłowość białka wiążącego surowicę, wyniki są znacznie niedokładne.[5]

Ponieważ wolna T4 jest często szacowana, a nie bezpośrednio mierzona, istnieje ryzyko, że nieprawidłowości w całkowitym T4 mogą być spowodowane nieprawidłowościami w poziomach TBG, a nie prawdziwą nadczynnością lub niedoczynnością tarczycy. Gdy całkowite poziomy T4 są nieprawidłowe, normalna wolna wartość T4 sugeruje nieprawidłowość poziomów TBG.[5],[7] Prawdziwej nadmiernej lub niedoczynności tarczycy towarzyszyć będzie odpowiednio podwyższony lub obniżony poziom wolnego T4. W niektórych przypadkach poziomy T4 mogą być nienormalnie wysokie przy braku nieprawidłowości TSH lub jawnych objawów nadczynności tarczycy (np. nadczynności tarczycy eutyreoidalnej).[8]Obniżony poziom wolnego T4 w surowicy zwykle wskazuje na niedoczynność tarczycy lub przewlekłe lub podostre zapalenie tarczycy.

Wolny T4 można zmierzyć za pomocą TSH w surowicy w celu określenia stopnia niedoczynności lub nadczynności tarczycy.[5] Połączenie pomiaru TSH w surowicy i T4 wolnego w surowicy zwiększa czułość i swoistość badania czynności tarczycy.[9] W pewnych okolicznościach wolny T4 może być również mierzony za pomocą T3 całkowitego, wolnego T3 lub odwróconego T3. Pacjenci z podejrzeniem autoimmunologicznego zapalenia tarczycy mogą być badani na obecność przeciwciał przeciwko peroksydazie tarczycowej (TPO), tyreoglobulinie (Tg) i receptorowi TSH, wraz z poziomami wolnych T4 w surowicy.[5]

WSKAZANIA PATOLOGICZNE/KONWENCJONALNE:

Podwyższone poziomy:[5],[10-12]

Ciąża
Nadczynność tarczycy
Nadczynność tarczycy
Nadczynność tarczycy zależna od TSH
Ostre zapalenie tarczycy
Rodzinna dysalbuminemiczna hipertyroksynemia
Leki zwiększające TBG (np. estrogeny, tamoksyfen, opioidy)
Leki, które zmniejszają konwersję T4 do T3 (np. amiodaron)

Obniżone poziomy:[5],[10],[13]

Niedoczynność tarczycy
Przewlekłe zapalenie tarczycy
Podostre zapalenie tarczycy
Nerczyca
Wrodzona agenezja tarczycy, dysgenezja lub defekty syntezy hormonów
Leczenie syntetyczną trójjodotyroniną
Leki zmniejszające TBG (np. sterydy anaboliczne, glikokortykosteroidy)
Leki zwiększające klirens T4 (np. fenytoina, karbamazepina, fenobarbital)
Leki hamujące syntezę/uwalnianie T4 (np. tionamidy, lit, nadchloran)

WSKAZANIA ZAKRESU OPTYMALNEGO:

Podwyższone poziomy:

Nadczynność tarczycy
Nadmierna wymiana hormonów tarczycy

Obniżone poziomy:

Niedoczynność tarczycy
Terapia zastępcza T3

Odwołania:

Całkowita T4

ZAKRESY REFERENCYJNE DLA T4 CAŁKOWITEGO (TYROKSYNA):

Laboratoryjny zakres referencyjny: 4,5–12 μg/dL

Optymalny zakres referencyjny: 6–11 μg/dL

OPIS:

T4 (tyroksyna) jest jednym z dwóch biologicznie aktywnych hormonów tarczycy.[1] T4 jest molekularnym prekursorem T3 (trójjodotyroniny), która jest znacznie silniejszym hormonem tarczycy; T3 wiąże się z receptorami reagującymi na hormony tarczycy z 10 do 15 razy większym powinowactwem niż T4.[2] Biorąc pod uwagę tę różnicę w sile działania, T4 można uznać za prohormon T3. Skróty T4 i T3 odzwierciedlają liczbę atomów jodu znajdujących się w odpowiednich cząsteczkach hormonów tarczycy.

T4 jest wytwarzany wyłącznie przez tarczycę i jest przechowywany w dużych ilościach w gruczole.[1] T4 jest związany z tyreoglobuliną w obrębie tarczycy, głównie w świetle pęcherzyków tarczycowych.[1] Hormon tyreotropowy (TSH) działający na tarczycę powoduje uwalnianie T4 do krwiobiegu.[3]

T4 jest enzymatycznie przekształcany w T3 w tkankach obwodowych. W rzeczywistości około 80 procent T3 jest wytwarzane przez dejodynację T4 poza tarczycą. To odjodynowanie jest wykonywane przez tyroksyno-5′-dejodynazy znajdujące się głównie w wątrobie i nerkach, ale obecne również w mięśniach, mózgu, przysadce mózgowej, skórze i łożysku.[4] Co ciekawe, dejodynazy są selenoproteinami (białkami zawierającymi selen), a niedobór selenu zaostrza autoimmunologiczną chorobę tarczycy i endemiczny kretynizm.[5]

Ponad 99 procent T4 krążącego w krwiobiegu jest związane z białkiem surowicy. Trzy czwarte krążącej T6 jest związane z globuliną wiążącą tyroksynę (TBG), 4 procent jest związane z albuminą, a 12 procent z transtyretyną.[10],[1] Mniej niż jedna dziesiąta 6% T1 w surowicy nie wiąże się z białkami, ale tylko niezwiązana część T4 jest biologicznie aktywna. Test laboratoryjny “T4 całkowity” mierzy zarówno związaną, jak i niezwiązaną T4. T4, który nie jest związany z żadnym białkiem surowicy, jest “wolnym T4”. Względne poziomy tych białek w surowicy mogą mieć znaczący wpływ na stan czynności tarczycy. Całkowita T4 zapewnia lepsze oszacowanie funkcji tarczycy, gdy poziomy TBG są prawidłowe.[4]

Podwyższone całkowite stężenie T4 może wystąpić u pacjentów z nadczynnością tarczycy, ale niekoniecznie definiuje nadczynność tarczycy. Na przykład nadczynność tarczycy jest stanem, w którym poziom T4 jest podwyższony przy braku nieprawidłowego poziomu TSH lub klinicznych objawów nadczynności tarczycy.[8] Leki, które zwiększają poziom TBG, będą również miały tendencję do zwiększania całkowitego poziomu T4, ponieważ ten stan tworzy dodatkowe miejsca wiązania tyroksyny we krwi. Leki zawierające jod, takie jak amiodaron, mogą hamować konwersję T4 do T3, powodując względny wzrost prohormonu T4.[9] Normalna ciąża zmienia fizjologię tarczycy; całkowite stężenie T4 wzrasta w pierwszej połowie ciąży i osiąga nowy stan stacjonarny około 20 tygodnia ciąży.[10]

Obniżony całkowity poziom T4 w surowicy zwykle wskazuje na niedoczynność tarczycy lub przewlekłe lub podostre zapalenie tarczycy. Stany, które wpływają na poziom białka w surowicy, będą również wpływać na całkowite stężenia T4. Na przykład zespół nerczycowy jest stanem wyniszczenia białek, w którym hormon tarczycy związany z białkami surowicy może być filtrowany i wydalany z moczem, powodując ogólne zmniejszenie całkowitej T4.[11] To samo dotyczy leków zwiększających klirens T4, głównie leków przeciwpadaczkowych. Podobnie, każdy lek, który może hamować syntezę lub uwalnianie tyroksyny, obniży całkowity poziom T4. Co ważne, warunki te mogą, ale nie muszą, zmieniać poziom TSH.[12]Jawna nadczynność tarczycy z wysokim T4 i niskim TSH jest rzadka w czasie ciąży; Występuje w 0,1 do 0,4 procent wszystkich ciąż.[10]

Całkowita T4 jest stosowana głównie do monitorowania leczenia syntetycznymi hormonami lub lekami przeciwtarczycowymi, takimi jak tiouracyl.[7] Podczas gdy wolna T4 jest używana częściej niż całkowita T4 do oceny czynności tarczycy, żadne laboratoria kliniczne nie oferują prawdziwie bezpośredniego pomiaru wolnego T4.[12],[13] Zamiast tego T4 wolny w surowicy oblicza się na podstawie całkowitego T4 i innych wskaźników. Dlatego każdy poziom wolnego T4 obejmuje pomiar całkowitego wychwytu żywicy T4 i TBG lub T3. Całkowita T4 może być również mierzona za pomocą TSH w surowicy, całkowitego T3, wolnego T3, odwróconego T3 lub markerów przeciwciał tarczycowych.[12]

WSKAZANIA PATOLOGICZNE/KONWENCJONALNE:

Podwyższone poziomy:[7],[9],[10],[12]

Normalna ciąża
Nadczynność tarczycy
Nadczynność tarczycy
Nadczynność tarczycy zależna od TSH
Ostre zapalenie tarczycy
Rodzinna dysalbuminemiczna hipertyroksynemia
Leki zwiększające TBG (np. estrogeny, tamoksyfen, opioidy)
Leki, które zmniejszają konwersję T4 do T3 (np. amiodaron)

Obniżone poziomy:[7],[12]

Niedoczynność tarczycy
Przewlekłe zapalenie tarczycy
Podostre zapalenie tarczycy
Wrodzona agenezja tarczycy, dysgenezja lub defekty syntezy hormonów
Nerczyca/zespół nerczycowy
Leczenie syntetyczną trójjodotyroniną
Leki zmniejszające TBG (np. sterydy anaboliczne, glikokortykosteroidy)
Leki zwiększające klirens T4 (np. fenytoina, karbamazepina, fenobarbital)
Leki hamujące syntezę/uwalnianie T4 (np. tionamidy, lit, nadchloran)

WSKAZANIA ZAKRESU OPTYMALNEGO:

Podwyższone poziomy:

Nadczynność tarczycy
Nadmierna wymiana hormonów tarczycy)
Zapalenie wątroby

Obniżone poziomy:

Niedoczynność tarczycy
Terapia zastępcza T3

Odwołania:

Przeciwciała Tg

ZAKRESY REFERENCYJNE DLA PRZECIWCIAŁ TG W SUROWICY:

Laboratoryjny zakres referencyjny: 0–0,9 j.m./ml

OPIS:

Przeciwciała przeciwko tyreoglobulinie (Tg) są autoprzeciwciałami skierowanymi przeciwko epitopom zawartym w białku tyreoglobuliny. Obecność przeciwciał Tg we krwi jest nieprawidłowa. Przeciwciała Tg we krwi często wskazują na przewlekłe autoimmunologiczne zapalenie tarczycy.[1]

Tyreoglobulina jest glikoproteiną złożoną z dwóch identycznych podjednostek, które są ze sobą niekowalencyjnie związane.[2] Tyreoglobulina jest integralną częścią tworzenia hormonów tarczycy, które odbywa się w świetle pęcherzyków tarczycy. Jest to główna forma magazynowania hormonów tarczycy w tarczycy. Około 25 mg tyreoglobuliny jest hydrolizowane każdego dnia, aby uzyskać 100 μg tyroksyny (T4).[3] Stosunkowo niewielka ilość, 100 μg, tyreoglobuliny jest uwalniana z tarczycy codziennie.[2]Tyreoglobulina jest głównym białkiem tarczycy i jest głównym składnikiem koloidu, w którym hormon tarczycy jest przechowywany w tarczycy.[2]

Mechanizm, za pomocą którego układ odpornościowy wytwarza autoprzeciwciała przeciwko Tg, jest nieznany, ale wiodące hipotezy uważają, że początkowa zniewaga inicjuje proces autoimmunologiczny. Choroba wirusowa jest uważana za najczęstszą przyczynę, ale uszkodzenie tarczycy, ciąża i nadmierne spożycie jodu mogą również wywołać ten proces.[1],[4-7] Limfocyty B i limfocyty T reagują niewłaściwie na podobny epitop na cząsteczce wirusa lub rozpoznają “własne” cząsteczki HLA klasy II jako obce, gdy są im prezentowane przez komórki pęcherzyków tarczycy.[1],[8],[9]

Przeciwciała Tg są zwykle wykrywane w tych samych sytuacjach klinicznych, co przeciwciała TPO. Przeciwciała Tg i TPO są obecne u około 90 procent osób z zapaleniem tarczycy typu Hashimoto i od 50 do 80 procent osób z chorobą Gravesa-Basedowa.[10] Przeciwciała Tg, takie jak przeciwciała TPO, mogą być obecne w subklinicznej niedoczynności tarczycy, co wskazuje na podwyższone ryzyko progresji do jawnej niedoczynności tarczycy.[11] Testy laboratoryjne stosowane do wykrywania przeciwciał Tg są mniej czułe i tylko tak specyficzne, jak te stosowane do wykrywania przeciwciał przeciwko peroksydazie tarczycowej (TPO). Dlatego testy na przeciwciała Tg są często uważane za wtórny test autoimmunologicznej niedoczynności tarczycy po przeciwciałach TPO.[12],[13]

Poziomy tyreoglobuliny (nie przeciwciał Tg) są wykorzystywane do monitorowania pacjentów leczonych z powodu zróżnicowanego raka tarczycy.[14],[15] Jeśli jednak pacjenci mają autoprzeciwciała skierowane przeciwko cząsteczce tyreoglobuliny (tj. przeciwciała Tg), wykorzystanie poziomów tyreoglobuliny jako biomarkera guza może być zagrożone.[13] Przeciwciała Tg są w rzeczywistości podwyższone u 20 procent pacjentów z rakiem tarczycy.[16],[17]złTak więc u pacjentów z leczonym rakiem tarczycy zarówno tyreoglobulina, jak i przeciwciała Tg są mierzone razem. Zmiany w przeciwciałach Tg mogą być szybszym wskaźnikiem nawrotu choroby niż zmiany poziomu tyreoglobuliny.

Kobiety z zapaleniem tarczycy związanym z ciążą lub poporodowym zapaleniem tarczycy, które również mają podwyższone przeciwciała Tg, są bardziej narażone na rozwój trwałej autoimmunologicznej niedoczynności tarczycy.[13] Podobnie jak w przypadku przeciwciał TPO, przeciwciała Tg mogą być przekazywane przez łożysko do płodów, co może przejściowo zaburzać czynność tarczycy (tj. powodować niedoczynność tarczycy) w okresie noworodkowym.[18],[19]

Test na przeciwciała Tg można zlecić w połączeniu z przeciwciałami TPO i innymi markerami tarczycy (np. TSH w surowicy, całkowitym T3 i wolnym T4).[20]

WSKAZANIA PATOLOGICZNE/KONWENCJONALNE:

Podwyższone poziomy:[1],[17],[21-23]

Zapalenie tarczycy typu Hashimoto/przewlekła autoimmunologiczna niedoczynność tarczycy
- Wolowe autoimmunologiczne zapalenie tarczycy
- Zanikowe autoimmunologiczne zapalenie tarczycy
Choroba Gravesa-Basedowa
Zróżnicowany rak tarczycy
Subkliniczna niedoczynność tarczycy
Ciąża (nieprawidłowa)
Okres noworodkowy (przejściowy)
Poporodowe zapalenie tarczycy
Bezbolesne (ciche) zapalenie tarczycy

Obniżone poziomy:

Nie dotyczy

WSKAZANIA ZAKRESU OPTYMALNEGO:

Podwyższone poziomy:

Brak zakresu funkcjonalnego

Obniżone poziomy:

Brak zakresu funkcjonalnego

Odwołania:

Przeciwciała TPO

ZAKRESY REFERENCYJNE DLA PRZECIWCIAŁ TPO W SUROWICY:

Laboratoryjny zakres referencyjny: 0–34 j.m./ml

OPIS:

TPO oznacza peroksydazę tarczycową, która jest enzymem integralnym z syntezą hormonów tarczycy w tarczycy.[1] Niestety, enzym ten może również stać się antygenem w autoimmunologicznej chorobie tarczycy. Konsekwencją wynikającej z tego odpowiedzi autoimmunologicznej jest wytwarzanie przeciwciał skierowanych przeciwko TPO. Przeciwciała TPO wykryte we krwi pomagają określić przyczynę dysfunkcji tarczycy.[2]

Obecność przeciwciał skierowanych przeciwko TPO jest nieprawidłowa. Chociaż dokładna przyczyna nie jest znana, wysunięto kilka hipotez wyjaśniających tę wadę w funkcjonowaniu układu odpornościowego.[2] Ogólnie rzecz biorąc, hipotezy te obejmują przyczynę podżegającą, po której następuje proces, który pośredniczy w procesie autoimmunologicznym. Możliwe przyczyny podżegania obejmują chorobę wirusową, predyspozycje genetyczne, uszkodzenie tarczycy (np. infekcję, promieniowanie, działanie leków), zmiany w krążących steroidach płciowych, zmiany zachodzące w czasie ciąży i nadmierne spożycie jodu.[2-6]

Niezależnie od przyczyny, przeciwciała skierowane przeciwko TPO powodują, że limfocyty naciekają tarczycę, niszcząc pęcherzyki tarczycy. Może to prowadzić do zwłóknienia i obszarów przerostu mieszków włosowych. Ponadto przeciwciała TPO mogą niszczyć komórki tarczycy i mogą bezpośrednio hamować aktywność TPO.[7,8] Procesy te często prowadzą do postępującej niedoczynności tarczycy.[2]

Ponad 90 procent osób z zapaleniem tarczycy typu Hashimoto (tj. przewlekłym autoimmunologicznym zapaleniem tarczycy) ma wysokie stężenie przeciwciał TPO we krwi.[9] Ponad połowa osób z chorobą Gravesa-Basedowa ma przeciwciała TPO. Przeciwciała TPO mogą być wykrywalne u osób z subkliniczną niedoczynnością tarczycy; Ich obecność wskazuje na zwiększone ryzyko rozwoju jawnej niedoczynności tarczycy.[10] Niedoczynność tarczycy występuje w około 1 do 2 procentach wszystkich ciąż, a najczęstszą przyczyną niedoczynności tarczycy w tej populacji pacjentów jest zapalenie tarczycy typu Hashimoto.[11] Przeciwciała TPO są zdolne do przenikania przez łożysko, dlatego przeciwciała te mogą być obecne u płodów urodzonych przez matki z krążącymi przeciwciałami TPO.[11]

Poziomy przeciwciał TPO mogą być mierzone w połączeniu z innymi testami czynnościowymi tarczycy (np. TSH, wolny T4), gdy podejrzewa się mechanizm autoimmunologiczny. Przeciwciała TPO są zwykle mierzone z innymi autoprzeciwciałami, które wpływają na czynność tarczycy, a mianowicie przeciwciałami skierowanymi przeciwko tyreoglobulinie (Tg), immunoglobulinie stymulującej tarczycę (TSI) i receptorowi TSH (TRAb).[12],[13]

WSKAZANIA PATOLOGICZNE/KONWENCJONALNE:

Podwyższone poziomy:[2],[9-11],[14-16]

Zapalenie tarczycy typu Hashimoto/przewlekła autoimmunologiczna niedoczynność tarczycy
- Wolowe autoimmunologiczne zapalenie tarczycy
- Zanikowe autoimmunologiczne zapalenie tarczycy
Choroba Gravesa-Basedowa
Subkliniczna niedoczynność tarczycy
Ciąża (nieprawidłowa)
Okres noworodkowy (przejściowy)
Poporodowe zapalenie tarczycy
Bezbolesne (ciche) zapalenie tarczycy

Obniżone poziomy:

Nie dotyczy

WSKAZANIA ZAKRESU OPTYMALNEGO:

Podwyższone poziomy:

Brak zakresu funkcjonalnego

Obniżone poziomy:

Nie dotyczy

Odwołania:

Przeciwciała TSI

ZAKRES REFERENCYJNY DLA AKTYWNOŚCI PRZECIWCIAŁ WG TSI:

Laboratoryjny zakres referencyjny: 0–139% podstawowej aktywności

OPIS:

TSI to skrót od Thyreoid-Stimulating Immunoglobulin (immunoglobulina stymulująca tarczycę). W przeciwieństwie do peroksydazy tarczycowej lub tyreoglobuliny, nie ma struktury biologicznej zwanej immunoglobuliną stymulującą tarczycę. Zamiast tego przeciwciała TSI są autoprzeciwciałami, które rozpoznają i wiążą się z epitopami na receptorze hormonu tyreotropowego (TSHR). Ogólnie rzecz biorąc, przeciwciała anty-TSHR mogą aktywować, blokować lub nie mieć wpływu na receptor. ¹ Przeciwciała TSI, w szczególności, są autoprzeciwciałami, które aktywują receptor TSH, zwiększając w ten sposób syntezę i wydzielanie hormonów tarczycy.

Na przeciwciała TSI nie mają wpływu normalne mechanizmy sprzężenia zwrotnego, które regulują poziom hormonu uwalniającego tarczycę (TRH), hormonu tyreotropowego (TSH) i hormonów tarczycy. Zwiększenie stężenia hormonów tarczycy trójjodotyroniny (T3) i tyroksyny (T4) normalnie powoduje ujemne sprzężenie zwrotne do podwzgórza i przysadki mózgowej, zmniejszając w ten sposób uwalnianie odpowiednio TRH i TSH. ^{Przeciwciała 2,3} TSI nadal jednak oddziałują z tkanką tarczycy niezależnie od poziomu hormonów.

Przeciwciała anty-TSHR są obecne praktycznie w każdej postaci autoimmunologicznej choroby tarczycy, niezależnie od tego, czy powoduje niedoczynność tarczycy, nadczynność tarczycy, czy stan eutarczycy. W rzeczywistości stymulujące, neutralne i hamujące przeciwciała anty-TSHR mogą być obecne u tej samej osoby (np. osoby z chorobą Gravesa-Basedowa). ⁴ Przeciwciała te mogą przeciwdziałać sobie nawzajem w taki sposób, że względne poziomy przeciwciał stymulujących i hamujących mogą przewidywać ogólną czynność tarczycy w danym czasie. ¹

W rzeczywistości nowoczesne testy przeciwciał TSI niekoniecznie wykrywają samą obecność przeciwciał TSI, ale raczej określają ilościowo ich aktywność netto w TSHR. W szczególności nowoczesny test jest zazwyczaj testem aktywności, który obserwuje ogólny efekt wszelkich obecnych przeciwciał stymulujących, hamujących i obojętnych. ⁵

Obecność przeciwciał anty-TSHR i zwiększona aktywność TSI wskazuje na chorobę Gravesa-Basedowa. ⁷Testy są również wykorzystywane do monitorowania remisji lub nawrotu u pacjentów leczonych z powodu choroby Gravesa-Basedowa. ⁶ Przeciwciała TSI mogą być również stosowane do ilościowego określenia ryzyka tyreotoksykozy noworodkowej i/lub ciążowej u kobiet ciężarnych z chorobą Gravesa-Basedowa.

Test na przeciwciała TSI jest zwykle mierzony po lub z innymi testami czynności tarczycy (np. TSH, T3 całkowity, wolny T4, przeciwciała TPO, przeciwciała Tg).

WSKAZANIA PATOLOGICZNE/KONWENCJONALNE:

Podwyższone poziomy:^1,5,7